فرهنگ و رویه سازگاری جویی در سیاست خارجی ج.ا. ایران مقایسه ی متن پژوهانه از دوره های جنگ و اصلاحات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف این مقاله بررسی جایگاه فرهنگ در رویه سازگاری جویی ج. ا. ایران طی دوره های جنگ و اصلاحات می باشد. برای دستیابی به این هدف، نوعی رویکرد ترکیبی در پیش گرفته می شود؛ یعنی دو مفهوم انسان گرایانه  و انسان شناختی  فرهنگ از هم متمایز شده و با نظریات روزنا پیرامون سیاست خارجی پیوند می یابد تا رویه های سازگاری جویی از آن استخراج شود. سپس مقوله های استخراج شده از رویکرد نظری روزنا پیرامون سازگاری جویی، در دو متن نمونه (یعنی متن سخنرانی های رجایی و خاتمی در مجمع عمومی سازمان ملل) اعمال شده و مورد بررسی قرار می گیرند. بدین منظور از نوعی روش التقاطی استفاده می شود که مرکب از روش های مقایسه ای و تحلیل محتوا است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در دوره جنگ از نوعی انسان گرایی فرهنگی پیروی شده و رویه سازگاری جویی در سیاست خارجی، «لجوجانه» بوده است اما در دوره اصلاحات از انسان شناسی فرهنگی پیروی شده و رویه سازگاری جویی، «محافظه-کارانه» بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Culture and Practice of Adaptability in Foreign Policy of I. R. Iran: a text-studying comparison of the War and the Reform Eras

نویسنده [English]

  • Seyed Ahmad Fateminegad
چکیده [English]

The article aims to study the impact of culture on the adaptability in foreign policy of I. R. Iran during the War and the Reform Eras. Eliciting adaptability practices in foreign policy, it is necessary to split humanist and anthropologist concepts of culture and combine them with Rosenau’s theory. Then, the elicited categories apply in two sample texts (i.e. Rajaei’s speech and Khatami’s one to the United Nations General Assembly). In this regard, an eclectic method has been used which is constituted of comparative and content analysis methods. The findings show that cultural anthropologism was followed during the War era and ‘intractable’ practice has governed on adaptability in foreign policy. In contrast, cultural humanism was followed during the Reform era and ‘conservative’ practice has governed on adaptability in foreign policy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • adaptability
  • humanism
  • anthropologism
  • detente
  • Foreign Policy
احتشامی، انوشیروان (1378) سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی: اقتصاد، دفاع، امنیت. ترجمه ابراهیم متقی و زهره پوستین‌چی. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ازغندی، علیرضا (1381) روابط خارجی ایران 1357- 1320: دولت دست­نشانده. تهران: قومس.
اسدی، بیژن (1385) «جایگاه منافع و امنیت ملی در ساختار سیاسی خارجی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه رهیافت­های سیاسی و بین­المللی. شماره 8. صص 35-11.
اکبریان، مصطفی (1382) درآمدی بر فرهنگ و مردم­شناسی. تهران: انتشارات مهر گل.
ایزدی، بیژن (1380) درآمدی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
آرمین، محسن (1380) اسلام، اجتماع، سیاست. تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر.
آشوری، داریوش (1380) تعریف­ها و مفهوم­های فرهنگ. تهران: نشر اگه.
بخشایشی اردستانی، احمد (1375) اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات آوای نور.
تاجیک، محمدرضا (1383) سیاست خارجی: عرصه فقدان تصمیم و تدبیر. تهران: انتشارات مرکز بررسی­های استراتژیک ریاست‌جمهوری.
جعفری ولدانی، اصغر (1382) روابط خارجی ایران بعد از انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات آوای نور.
حاجی­یوسفی، امیرمحمد (1384) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه­ای: 2001- 1991. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
خلیلی، محسن و دیگران (1393) «ژنوم­های ژئوپلیتیک تأثیرگذار بر کدهای رفتاری در سیاست خارجی ایران و روسیه». سیاست جهانی. دوره سوم. شماره 1. صص. 71-41.
خواجه­سروی، غلامرضا و حسن یعقوب­نیا (1391) «واکاوی نقش انقلاب اسلامی ایران در بازآرایی بیداری اسلامی عربستان». راهبرد. سال بیست و دوم. شماره 67 . صص. 137- 117.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1391) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر سمت.
رمضانی، روح­الله (1380) چهارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر نی.
روزنا، جیمز (1384) آشوب در سیاست جهان. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر روزنه.
سجادپور، محمدکاظم (1383) چارچوب­های مفهومی و پژوهشی برای مطالعه سیاست خارجی ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
سریع­القلم، محمود (1379) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
سیف­زاده، حسین(1384) سیاست خارجی ایران. تهران: نشر میزان.
فکوهی، ناصر (1381) تاریخ اندیشه و نظریه­های انسان­شناسی. تهران: نشر نی.
کوثری، مسعود (1390) «روش مقایسه­ای». در، عباس منوچهری. رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: سمت. صص. 303-254.
کوثری، مسعود (1390) «روش کیفی». در، عباس منوچهری. رهیافت و روش در علوم سیاسی. صص. 213-159.
کولایی، الهه و محمدجواد خوانساری (1393) «جمهوری اسلامی ایران و بنیادگرایی اسلامی در آسیای مرکزی». پژوهشنامه علوم سیاسی. سال نهم. شماره سوم. صص. 275- 243.
محمدی، منوچهر (1366) اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
میرکوشش، امیرهوشنگ و شهرزاد نوری­صفا (1392) «هستی شناسی صلح بین الملل در بستر فرهنگ مدارا و صلح ایرانی». راهبرد. سال بیست و دوم. شماره 68. صص. 32-7.
میلانی، محسن (1383) شکل­گیری انقلاب اسلامی: از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی. ترجمه مجتبی عطارزاده. تهران: نشر گام نو.
نقیب­زاده، احمد (1381) تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
یوسفی­زاده، محمدعلی (1382) تاریخ اندیشه­ها و آراء انسان­شناسی و مردم­شناسی. تهران: نشر یسطرون.
رجایی، محمدعلی (1359) «متن کامل سخنرانی محمد علی رجائی در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل». موجود در، http://iscanews.ir/news/89415.
خاتمی، سیدمحمد (1377) « متن سخنرانی سیّد محمّد خاتمی در سازمان ملل متّحد» موجود در، http://www.aftabir.com/news/view/2009/sep/22/c1c1253636055_politics_iran_mohamad_khatami.php.
 
 
 
Arnold, M. (1869/1994) Culture and Anarchy, Samuel Lipman (ed.). New Haven and London: Yale University Press.
Barnard, A. (2000) History and Theory in Anthropology. Cambridge: Cambridge University Press.
Chay, J. (1990) Culture and International Relations. New York: Praeger.
Desch, M. (1998) “Culture Clash: Assessing the Importance of Ideas in Security Studies”. International Security. Vol.23. No.1. pp. 141- 170.
Goldstein, J. and R. O. Keohane, eds. (1993) Ideas and Foreign Policy: Beliefs, Institutions and Political Change. Ithaca, N. Y.: Cornell University Press.
Harrison, L. E. and S. P. Huntington, eds. (2000) Culture Matters: How Values Shape Human Progress. New York: Basic Books.
Hudson, V. M. (1997) Culture and Foreign Policy. Boundler, Colo: lynne Rienner.
Jaquin-Berdad, D. & A. Oras and M. Verweij, eds. (1998) Culture in World Politics. New York: St. Martins.
Katzenstein, P. J. (1996) The Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics. New York: Columbia University Press.
Lapid, Y. and F. V. Kratochwil, eds. (1996) The Return of Culture and Identity in International Relations Theory. Boundler, Colo: lynne Rienner.
Mead, M. (1942/1943) And Keep Your Powder Dry: An Anthropologist Looks at America. New York: William Morrow & Company.
Reeves, J. (2004) Culture and International Relations: Narratives, Natives and Tourists. New York: Routledge.
Shaffer, B. (2006) The Limits of Culture: Islam and Foreign Policy. London: MIT Press.
                 (2006) “ The Islamic Republic of Iran: Is It Really?”. In, Shaffer. pp. 219- 241.
Walker R. B. J., ed. (1984) Culture, Ideology and World Order. Boundler, Colo: Westview.