آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری فضای مجازی در ایران؛ بر پایه نظریه پسا‌توسعه‌گرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای سیاست گذاری عمومی، گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

2 دانشیار گروه روابط بین الملل، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

چکیده

بطورکلی، اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران در حوزه فضای مجازی، آنچنان که باید و شاید محقق نگردیده است. نوشتار حاضر با طرح این سوال اصلی که چرا سیاست‌گذاری فضای مجازی در ایران در دستیابی به اهداف مندرج در اسناد بالادستی، ناکام بوده است؟ در صدد برآمده تا با کاربست روش توصیفی- تبیینی که از جمله روشهای کیفی محسوب می‌شود، از منظری آسیب‌شناسانه و مبتنی بر نظریه پساتوسعه‌گرایی، علل این ناکامی‌ها را تبیین نماید. یافته‌های این بررسی حاکی از آن است که تکیه بر «الگوی نهادی» و سپس «الگوی گروهی» در امر سیاستگذاری فضای مجازی در ایران، زمینه ساز ناکامی سیاست‌گذاری فضای مجازی در دستیابی به اهداف کلان تعیین شده در این حوزه (از جمله، بومی‌سازی زیرساخت، تولید محتوای مناسب داخلی، افزایش سواد رسانه‌ای و..) بوده است؛ حال آنکه سیاست‌گذاری فضای مجازی بر مبنای رویکرد «پساتوسعه‌گرایانه» می‌توانست با برجسته‌سازی نیازهای اساسی و بومی کشور در عرصه فضای مجازی، تمرکز‌زدایی و تقویت مشارکت مردمی و نهادهای مدنی در تصمیم‌گیری و اجرای سیاست‌ها در حوزه فضای مجازی، زمینه تحقق اهداف مندرج در اسناد بالادستی در این حوزه را فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The pathology of cyberspace policy in Iran based on the theory of post-developmentalism

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mehdi Farhangi 1
  • Saeid Mirtorabi 2
  • Alireza Golshani 3
1 PhD Student in Public Policy, Department of Political Science, Shahreza Branch, Islamic Azad University, Shahreza, Iran
2 Associate Professor, Department of International Relations, Kharazmi University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Political Science, Shahreza Branch, Islamic Azad University, Shahreza, Iran
چکیده [English]

In general, the goals set out in the upstream documents of the Islamic Republic of Iran in the field of cyberspace have not been achieved as they should have been. The present article raises the main question of why cyberspace policy-making in Iran has failed to achieve the goals set out in the upstream documents? It seeks to explain the causes of these failures from a pathological perspective based on post-developmentalist theory, using the descriptive-explanatory method, which is considered as a qualitative method. The findings of this study indicate that relying on the "institutional model" and then the "group model" in cyberspace policy in Iran, underlies the failure of cyberspace policy in achieving the goals set in this area (including, localization of infrastructure , Production of appropriate internal content, increase of media literacy, etc.); However, cyberspace policy-making based on the "post-developmentalist" approach could achieve the goals set out in the above documents by highlighting the basic and indigenous needs of the country in the field of cyberspace, decentralization and strengthening the participation of people and civic institutions in decision-making and implementation of policies in cyberspace.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policy-making
  • cyberspace
  • post-developmentalism
  • institutional and group model of public policy
  • public policy
  • Development
  • اسماعیلی، محسن و نصراللهی، محمدصادق (1395)، پالایش فضای مجازی؛ حکم و مسائل آن از دیدگاه فقهی، دین و ارتباطات، سال 23، شماره 1: 80- 53.
  • الوانی، سیدمهدی، خنیفر، حسین، حاجی ملامیرزایی، حامد و میری، سیدمهدی (1393)، ارائه چارچوبی برای نظام و محدوده خط مشی‌گذاری، تصمیم‌گیری و عمل در فضای‌مجازی، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال سوم، شماره یازدهم: 61- 33.
  • حائری یزدی، آسیه و ملکی، عباس(1396)، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دوره 7، شماره 24: 20-1
  • دالی، تامس و ماکویی، سویل (1387)، مدل‌های تحلیل سیاستگذاری عمومی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال یازدهم، شماره اول، شماره مسلسل 39.
  • حداد، وادی، دمسکی، تری (1388)، فرآیند برنامه ریزی سیاستگذاری در آموزش و پرورش (یک چهارچوب کاربردی)، ترجمه غلامرضا گرائی نژاد و رخسازه کاظم، تهران، انتشارات مدرسه.
  • شریفی، سیدمهدی، مرزبان، بیتا و لبافی، سمیه (1397)، آسیب شناسی سیاست گذاری تولید محتوای فضای مجازی در ایران، فصلنامه مدیریت دولتی، دوره 10، شماره 2: 268- 251.
  • شورایعالی انقلاب فرهنگی (24 دسامبر 2013)، «مقررات و ضوابط شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • قلی‎پور، رحمت‌الله و ابراهیم غلام‌پور آهنگر (1389)، فرایند سیاست‌گذاری عمومی در ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • شریف زاده، فتاح و الوانی، سید مهدی (1394)، فرآیند خط مشی گذاری عمومی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
  • فرهنگی، محمدمهدی، میرترابی، سعید و گلشنی، علیرضا (1398)، تبیین سیاست گذاری فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران (الزامات و اصلاح، در چارچوب اهداف مورد نظر در اسناد بالادستی)، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 30: 132- 111.
  • ترنر، مارک و هیوم، دیوید (1379)، حکومت داری، مدیریت و توسعه، ترجمه عباس منوریان، تهران، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.
  • عطار، سعید و خواجه نائینی، علی (1394)، بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر ناکارآمدی نظام سیاستگذاری در ایران، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، دوره 1، شماره 1: 20- 1.
  • شمسایی نیا، رامین (1397)، سیاستگذاری فضای مجازی در جامعه شبکه ای؛ موردکاوی پیام رسان داخلی، مدیریت رسانه، شماره 40: 5-8
  • احمدی، حمید و بیدالله خانی، آرش (1392)، پساتوسعه گرایی و بازنمایی های انتقادی از گفتمان توسعه؛ رویکردی مردمی، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 5، شماره 3: 64- 47.
  • قوچانی خراسانی، محمدمهدی و حسین‌پور، داود (1396)، حاکمیت شبکه‌ای در نهادهای پژوهشی امنیت سایبری، فرایند مدیریت توسعه، دوره 30، شماره 1: 80- 51.
  • کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای، 8/10/1392: https://internet.ir/crime_index.html
  • مبینی‌دهکردی، علی؛ امیری، مجتبی و کرمانشاه، فیروزه(1397)، معرفی ابعاد ساختاری نوآوری فراگیر و کاربرد آن در خط مشی گذاری عمومی برای کاهش نابرابری، فصلنامه علمی – پژوهشی سیاست گذاری عمومی، دوره 4، شماره 2: 56-33.
  • مرادخواه عباسی، فاطمه و رضایی، عطیه (1395)، سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی در حوزه فضای مجازی، دومین همایش ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران، قم: https://civilica.com/doc/534895
  • Furlong, Scott (2003): Regulatory Policy, Role and Importance of. In Jach R. Rabin: Encyclopedia of Public Administration and Public Policy, Volume 2.
  • Greenfiled, Paul & Rickwood, Peter & Tran, Hun Cuong (2001), Effectiveness of Internet filtering Software Products, CSIRO.
  • Sachs, Wolfgang (1992) the Development Reader. A Guide to Knowledge and Power, London: Zed Books.
  • Shaffer, Paul (2012) Post-development and Poverty: an assessment, Third world quarterly, Volume 33, Issue 10, pp: 1767-1782.
  • Parfitt‚ Trevor (2002)‚ the end development? modernity‚ post-modernity and  develoment‚ London‚ Sterling Virginia.